Heb je ooit in de kou opeens kippenvel gekregen en je afgevraagd waarom dat precies gebeurt? Kippenvel is een snelle reflex van je lichaam die je direct vertelt dat je koud bent — en in deze tekst leg ik in eenvoudige taal uit wat er precies gebeurt, waarom het evolutionair logisch is en wat je praktisch kunt doen om het te verminderen.
Wat gebeurt er in je lichaam als je kippenvel krijgt?
Als je het koud hebt reageren thermoreceptoren in je huid vrijwel meteen. Deze sensoren sturen een signaal naar je hypothalamus (de thermostaat van je lichaam) en activeren het sympathisch zenuwstelsel. Dat zorgt voor een paar dingen tegelijk: je bloedvaten in de huid vernauwen (vasoconstrictie) om warmteverlies te verminderen, je begint soms te rillen (spiertrillingen of rillingen) om warmte te produceren, en kleine spiertjes bij je haarzakjes — de arrector pili — trekken samen. Die samentrekking trekt aan de haarfollikels waardoor je huid een bobbelige structuur krijgt: kippenvel.
Arrector pili en het sympathisch zenuwstelsel
De arrector pili zijn piepkleine gladde spiervezels die door signalen van het sympathische zenuwstelsel worden aangesproken. Bij mensen met weinig lichaamsbeharing heeft het optrekken van de haartjes bijna geen isolerend effect, maar het mechanisme werkt nog precies hetzelfde als bij behaarde dieren.
Waarom hebben mensen ooit kippenvel ontwikkeld?
Evolutionair gezien is kippenvel een overblijfsel van een nuttige eigenschap. Bij behaarde zoogdieren doet piloerectie twee dingen: het vergroot de isolatielaag door het haar meer recht omhoog te zetten en het maakt het dier groter en dreigender bij bang of agressief gedrag. Bij mensen, met relatief weinig lichaamsbeharing, werkt het nog steeds op dezelfde manier maar het praktische warmtevoordeel is veel kleiner geworden. Het is dus een vestigiale reflex die nog onderdeel is van onze automatische koude- en stressreacties.
Wanneer krijg je kippenvel behalve door kou?
Kippenvel ontstaat niet alleen door lage temperaturen. Hetzelfde zenuwpad wordt geactiveerd bij emotionele reacties: intense gevoelens zoals kippenvel van ontroerende muziek, spanning, angst of sterke herinneringen. Dat komt omdat de limbische systemen in de hersenen (emotiecentra) het sympathische zenuwstelsel kunnen activeren, net als koudeprikkels.
Emotie, muziek en herinneringen
Als muziek je kippenvel bezorgt, is dat een emotionele piloerectie: je hersenen koppelen de emotionele lading aan een automatische lichamelijke reactie. Dat is volledig normaal en vaak zelfs aangenaam.
Medische oorzaken en wanneer je een arts moet zien
Hoewel kippenvel meestal onschuldig is, kan overmatige of onverwachte piloerectie soms horen bij bepaalde medische situaties: autonome dysfunctie (problemen met het autonome zenuwstelsel), schildklierproblemen (zoals hypothyroïdie) die je kougevoel vergroten, of bij sommige neurologische aandoeningen. Als je vaak extreem koud bent, ongewone tintelingen, gevoelloosheid of andere bijkomende klachten hebt, laat dat dan medisch beoordelen.
Praktische tips tegen kippenvel en kou
- Draag meerdere dunne lagen in plaats van één dikke trui — lucht tussen lagen werkt als isolatie en je kunt makkelijk een laag uit of aan doen.
- Warm je kern op: warme dranken, bewegende armen en benen of een korte wandeling activeert de doorbloeding en verkleint de kans op kippenvel.
- Gebruik muts en handschoenen: veel warmte verlies je via hoofd en handen, vooral bij wind.
- Gezellige isolatie thuis: tochtstrips, een goede deurmat en dikker dekbed of extra deken verminderen koudeprikkels.
- Zorg voor voldoende calorieën bij koud weer: je lichaam heeft brandstof nodig om warmte te maken. Een lichte snack of warme maaltijd helpt.
- Controleer je verwarmingsinstellingen en verwarm ruimtes waar je veel bent, in plaats van het hele huis hoog te stoken.
Wat te doen bij constante overgevoeligheid voor kou
Als je structureel erg snel kippenvel krijgt of constant het gevoel hebt dat je het koud hebt, kijk dan naar je leefstijl (slaap, voeding, stress) en overleg met je huisarts. Een eenvoudige bloedtest kan schildklierfuncties en ijzerstatus checken, vaak oorzaken van verhoogde kougevoeligheid.
Tips om meteen effect te merken
Probeer direct een van deze snelle acties: trek een extra laag kleding aan, drink een kop warme thee en beweeg twee minuten intens (bijvoorbeeld traplopen of jumping jacks). Dat activeert de doorbloeding, schakelt het sympathische systeem en vermindert kippenvel binnen enkele minuten.
Praktische check: heb je meerdere dunne lagen aan, warme sokken en een warme drank bij de hand? Zo niet, pas dit meteen toe — dat vermindert kippenvel vrijwel direct.